در ادامه مسیر سیاسیکاری طرفهای غربی بر سر پرونده هستهای، پیشنویس قطعنامه ضدایرانی ارائه شده از سوی تروئیکای اروپایی و آمریکا، پنجشنبه گذشته در نشست شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی به تصویب رسید، اما مقامات کشورمان تأکید کردهاند در مقابل آن دستبسته نخواهند بود و در نخستین واکنش وزیر خارجه اعلام کرد تفاهم قاهره رسماً خاتمه یافته تلقی میشود.
سند مذکور که بر پایه گزارش اخیر رافائل گروسی تنظیم شده، بدون اشاره به تجاوز آشکار رژیم صهیونیستی و آمریکا به خاک کشورمان با لحنی وقیحانه و طلبکارانه خواستار «همکاری کامل و سریع» تهران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی، دسترسی فوری بازرسان به تأسیسات هستهای بمباران شده و همچنین آگاهی از محل نگهداری اورانیومهای با غنای ۶۰ درصد ایران شده است. در متن قطعنامه آمده است که جمهوری اسلامی بر اساس تصمیمهای بینالمللی بازاعمالشده در سپتامبر ۲۰۲۵، موظف به تعلیق تمامی فعالیتهای مرتبط با غنیسازی و بازفراوری از جمله تحقیق و توسعه پروژههای مربوط به آب سنگین است. بر اساس قطعنامه، یکی از خواستههای اصلی از مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی هم این است که گزارشهایی فصلی درباره پایبندی ایران به تعهدات پادمانیاش در چارچوب انپیتی تهیه و آنها را علاوه بر شورای حکام، در اختیار شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز قرار دهد.
از ۳۵ عضو شورای حکام، ۱۹ عضو به قطعنامه سیاسی اخیر رأی مثبت، سه کشور رأی مخالف (روسیه، چین و نیجر)، ۱۲ کشور رأی ممتنع و یک کشور نیز در رأیگیری شرکت نکرده است. این در شرایطی است که در ادامه مخالفتها با رویکرد قلدرمآبانه غرب، روز چهارشنبه هشت کشور از جمله چین، روسیه و ایران با صدور بیانیهای مشترک از کشورهای عضو آژانس خواستند در برابر سیاسیکاری درباره برنامه هستهای صلحآمیز ایران ایستادگی کنند.پیشتر ایران تصویب احتمالی چنین قطعنامهای را «اشتباهی بزرگ» توصیف کرده و گفته بود آن را «بیپاسخ» نمیگذارد. بر این اساس در نخستین واکنش پس از تصویب قطعنامه در شورای حکام با فشار آمریکا و سه کشور اروپایی، سیدعباس عراقچی اعلام کرد تفاهم قاهره رسماً خاتمهیافته تلقی میشود. تفاهم مذکور ۱۸ شهریورماه میان ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی با میانجیگری مصر بر سر شیوه جدید همکاری در حوزه هستهای حاصل شده بود و اکنون با اعلام وزیر خارجه پایان یافت. وزیر خارجه پس از آن با همتای روسیاش به گفتوگو نشست.
میخواهند تهران را وادار کنند بازرسان را بپذیرد
علی بیگدلی، کارشناس مسائل اروپا در گفتوگو با قدس گفت: اجلاس جاری، نخستین نشست شورای حکام پس از پایان دوره ۱۰ساله قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که برجام را مورد تأیید بینالمللی قرار داد. در دهه مذکور، بنا بر توافق برجام، دبیرکل آژانس موظف بود مرتباً در نشستهای فصلی شورای حکام، درباره پرونده ایران گزارش بدهد. اما ایران، روسیه و چین میگویند بازگردانده شدن قطعنامههای پیشین شورای امنیت در پی فعال شدن مکانیسم ماشه را بهرسمیت نمیشناسند؛ آنها تأکید میکنند اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در ۲۶ مهر (۱۸ اکتبر) منقضی شده است.
این کارشناس تأکید کرد: دیدیم که نماینده ایران در آژانس بینالمللی انرژی اتمی هم در گفتوگو با شبکه المیادین، تصویب قطعنامه غیرسازنده شورای حکام را «تلاشی بیاعتبار از سوی تروئیکای اروپایی و آمریکا برای جبران شکست اسنپبک در نیویورک» دانست .
وی درباره وضعیت جدید ایجاد شده پس از تصویب قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام آژانس و تأثیر آن بر آینده تعاملات میان ایران و غرب با بیان اینکه قطعنامه اخیر تنبیهی نیست بلکه اخطاری است و از ایران خواسته شده هر چه سریعتر و گستردهتر با آژانس همکاری داشته باشد، گفت: سه ماه دیگر یعنی در مارس آینده نشست فصلی بعدی شورای حکام برگزار خواهد شد. غرب با تصویب قطعنامه جاری درصدد است تهران را وادار کند حضور بازرسان را بپذیرد و تا آن زمان باید گروسی با تهیه گزارشی برداشت خود را به اطلاع شورای حکام برساند.
وی ادامه داد: مسئلهای که الان مشهود بوده این است که پس از فروپاشی برجام ظاهراً همکاری نزدیکی میان آمریکا و اروپا به خاطر پرونده هستهای به وجود آمده و آنها همدست شدهاند. با پیشبینی احتمال عدم همکاری جمهوری اسلامی با خواستههای طرف مقابل میتوان انتظار داشت که در نشست بعدی، قطعنامه تنبیهی در شورای حکام علیه ما صادر شود و اگر چنین شود پرونده ما به شورای امنیت رفته و ذیل ماده ۴۲ فصل ۷ منشور قرار خواهد گرفت. برای خروج از چنین بنبست بزرگی، بهترین راه دیپلماسی است که از سوی ایران میتواند در قالب بالا بردن تعامل با آژانس برای رسیدن به تفاهمی دیگر صورت گیرد.
خطر ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت
مرتضی مکی، تحلیلگر حوزه سیاسی نیز در ارزیابی وضعیت کنونی به قدس گفت: با اسنپبک و منقضی شدن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، انتظار میرفت اروپا و آمریکا همچنان به سازماندهی فشار سیاسی خود علیه ایران ادامه دهند؛ چرا که مشخص بود آنها با روشهای مختلف به دنبال پیگیری اهداف و متوقف کردن برنامه صلحآمیز هستهای ما هستند. وی ادامه داد: تا زمانی که برجام برقرار بود، در این چارچوب و ایجاد مکانیسم نظارت حداکثری در پی متوقف کردن برنامه هستهای بودند. با پایان برجام آنها پذیرفتهاند که مدیر کل آژانس دیگر در چارچوب این توافق وظیفهای برای ارائه گزارش از برنامه هستهای در اجلاس فصلی شورای حکام ندارد. اما در ادامه به دنبال عوض کردن زمین بازی هستند؛ یعنی اگرچه برجام تمام شده اما آنها میخواهند در چارچوب پادمان و نظارتهای آژانس به فشارهای سیاسی خود تداوم بخشند. تصویب قطعنامه اخیر هم در این راستا قابل ارزیابی است؛ چراکه در آن، همان مطالبات زیادهخواهانه گذشته از جمهوری اسلامی تکرار شده و از سویی از گروسی خواسته شده همانند رویه ۱۰ سال اخیر اما این بار در قالب پادمان در نشستهای فصلی درباره پرونده هستهای ما گزارش بدهد.
مکی با اشاره به تهدیدهای شکل گرفته علیه کشورمان در مقطع اخیر معتقد است: بدون تحرک سیاسی ملموس، طرف غربی از فشار خود در چارچوب آژانس دست برنخواهد داشت و لازم است برای جلوگیری از ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت دیپلماسی جدیتر گرفته شود.
وی عنوان کرد: ما در فضای تعلیق قرار داریم فضایی که نه جنگ است و نه صلح و همچنان خطر تهدید و حمله برقرار است. تداوم این فشارهای سیاسی میتواند ناامنی موجود را پایدارتر کند. این گامهای غرب از جمله صدور قطعنامه در شورای حکام هم به عنوان یک راهبرد دقیقاً در راستای مشروعیت بخشیدن به فشارهای سیاسی، اقتصادی و نظامی علیه ایران است تا اینکه کشورمان را به عنوان یک تهدید امنیتی علیه منطقه معرفی کنند. نکته مهم این است که فارغ از تنشزاییهای طرف مقابل، جمهوری اسلامی باید برای مدیریت فضای متشنج تلاش کند. تنها راهبرد و راهکار برای پایان دادن به این وضعیت هم چیزی جز دیپلماسی نیست. اگر نخواهیم بجنگیم، قطعاً باید دیپلماسی را انتخاب کنیم.
با هر گام عقبنشینی، آنها وقیحتر میشوند
حنیف غفاری، تحلیلگر مسائل آمریکا هم درباره شرایط جاری به قدس گفت: پس از حضور ترامپ در رأس نظام آمریکا، واشنگتن و تروئیکای اروپایی مشغول پیادهسازی یک نقشه مشترک بر مبنای فشار حداکثری یا به عبارت بهتر راهبرد مهار حداکثری علیه کشورمان هستند. ما در جریان نشست اخیر گروه۷ نشانههای احتمالی درباره صدور قطعنامه شورای حکام را مشاهده کردیم جایی که در بیانیه پایانی نشست هفته گذشته آنها اشاره شد جمهوری اسلامی باید داوطلبانه همکاری خود با آژانس را از سر بگیرد و همچنین مذاکره مستقیم با آمریکا داشته باشد. وی ادامه داد: این نشان میدهد غرب راهبرد فشار حداکثری را نه تنها منسوخ نکرده بلکه نشانهها و مصادیق آن را تقویت میکند تا بلکه بتواند جمهوری اسلامی را وادار به عقبنشینی از خطوط قرمز هستهای خود کند.
غفاری تصریح کرد: اما پس از جنگ ۱۲روزه خطوط قرمز ایران تغییری نکرده بلکه پررنگتر هم شده است. یکی از این خطوط بازرسی از نطنز و فردو است که مورد حمله ناجوانمردانه قرار گرفتند. جمهوری اسلامی قصد ندارد در این باره به بازرسان دسترسی بدهد. مسئله دوم به غنیسازی بازمیگردد که ایران اعلام کرده غنیسازی صفر را به هیچ عنوان نخواهد پذیرفت. نکته سوم هم به موضوع موشکی برمیگردد که دولت ترامپ تلاش دارد جمهوری اسلامی را وادار به پذیرش آن کند که این هم از خطوط قرمز پررنگ ماست.
وی درباره واکنش احتمالی ایران به صدور قطعنامه اخیر هم تأکید کرد: در شرایطی که غرب بر سیاست فشار و مهار حداکثری اصرار دارد بهترین و عاقلانهترین خط برای مواجهه با این زیادهخواهی، اصرار بر خطوط قرمز است؛ چرا که تجربه نشان داده با هر گام عقبنشینی، آنها وقیحتر میشوند. قطعاً سازمان انرژی اتمی و شعام باید به این مسئله پاسخ قاطعانه و هوشمندانه بدهند، یعنی هر دو عنصر باید در این پاسخ لحاظ شوند. ما همکاریهای فراپادمانی را پس از حمله ۱۲روزه متوقف کردیم. به عنوان یک واکنش در این مقطع، در عرصه پادمانی هم محدودیتهایی درباره همکاری با آژانس اتمی وضع شده و احتمالاً این مسئله مورد بازنگری قرار خواهد گرفت.
خبرنگار: هدایت جاوید
نظر شما